"HADİS KİTAPLARI AYIKLANMALI" TEKLİFİ 2

ÂYET-İ KERÎME

Ey Peygamber! Dinlerine uymadıkça Yahudiler de Hrıstiyanlar da senden asla hoşnut olmayacaklardır.

Bakara, 120.

HADÎS-İ ŞERİF

Dünya tatlı ve caziptir. Allah sizi dünyada egemen kılacak ve nasıl davranacağınıza bakacaktır. Dünyadan ve kadınlardan sakının.

Müslim, Rikak, 99.

SÖZÜN ÖZÜ

Bir düşünce için ölümü göze almak, kendini feda ediş değil; hayatı anlamlandırmaktır.

İsmet Özel

Kategori : / ÎMAN VE İSLÂM

Okunma Sayısı: 1639

Yazar: Serdar Demirel

"HADİS KİTAPLARI AYIKLANMALI" TEKLİFİ 2

Prof. Dr. Şaban Şimşek, “Bütün Hadis kitapları toplanmalı ve… (1)” başlıklı yazısında hadislerin sayısı meselesini de hadise karşı bir güven sorunu olarak gündeme getirmiş ve şöyle demiş:

“Günümüzde en muteber hadis kitabı sayılan ve altı kitaptaki hadislerin toplanmasıyla oluşturulan Kütüb-i Sitte, tam 2.300.000 (iki milyon üç yüz bin!) söz(hadis!) arasından seçilmiş 23.346 (Yirmi üç bin üç yüz kırk altı) hadisten müteşekkildir. Ne var ki hadisler ansiklopedisi niteliğindeki bu eserde bile sahihliği şüpheli hadis yer almıştır.

Rakamlardan da anlaşılıyor ki hadisler konusunda çok büyük bir muğlaklık ve güvensizlik mevcuttur. Öyle ya bir kısım âlimler ya da aktarıcılara (rivayet eden-ravi) göre hadis olduğu iddia edilen tam 2.276.654 (iki milyon iki yüz yetmiş altı bin altı yüz elli dört!) söz, sahih hadis olarak kabul edilmemiş ve Kütüb-i Sitte’ye girememiştir!!”

Hadis konusunda kafası karışık olanların sık sık gündeme getirdikleri bu türden ‘hadislerin sayısı’ meselesinin aslı nedir?

Hadislerin sayılması ve ortaya çıkan hadis sayısı hadis ilimleri itibarıyla çok teknik bir konudur. Hadis literatüründe hadislerin sayısı için söylenen sözlerle Şaban Hoca’nın anladığı ve iddiasına gerekçe yaptığı şey tamamen farklıdır.

Hadis literatürünü biraz bilenler hadisin tanımı üzerine ihtilafların olduğunu da bilir. Bu ihtilaflar fukaha ve muhaddisler arasında olduğu gibi muhaddisler arasında da mevcuttur.

Özetle fıkıhçılara göre hadis, Hz. Peygamber’den (sas) dini beyan anlamında sâdır olmuş sözler ve fiillerdir. Takrirleri de fiillerine dahildir. Muhaddislere göre ise, Hz. Peygamber’den sâdır olmuş sözler, fiiller, takrirler ile O’nun ahlâkî ve beşerî vasıflarını ihtiva eden rivâyetlerdir. Bazı muhaddisler buna sahabe ve tabiinden nakledilen haberleri de katarlar.

İki tarifin karşılaştırılması halinde görülür ki muhaddislerin tarifi daha şümullüdür. Fıkıhçıların tarifinde ise hadisin şer’î delil olabilme özelliği ön plana alınmıştır. Onlar, Hz. Peygamber’in (sas) vasıfları ile Peygamberliğinden öncesine ait bir hâlini hadisin tarifinde dikkate almamakla esas itibariyle bu özelliğini esas almışlardır.

Muhaddisler Hz. Peygamber’e (sas) ait olan tüm haberleri hadis başlığı altında bir araya getirmeyi hedeflemişlerdir. Bunun hüküm ihtiva edip etmemesi şart değildir. Bir manada her ilmî disiplin kendi perspektifinden kavrama mana yüklemiştir. Bunun hadis sayısını azaltıp çoğaltacağına şüphe yoktur.

İkincisi, muhaddisler hadis sayısını hadis metinlerine göre hesaplamazlar. Bir metnin 1 senedi varsa onu 1 hadis, 5 senedi varsa 5 hadis, 50 senedi varsa elli hadis diye sayarlar. Hadis sayısı metne göre değil o metne ait farklı senet sayısına göre yapılır. Sadece Kutubu Sitte’de 10 bin civarında râvinin olduğunu düşünürsek bunun hadis sayısını artıracağı âşikardır.

Sahabe neslinden başlayarak tedvinin tamamlandığı dönemlere kadar nesilden nesile hadis râvilerinin sayısının arttığı vaka itibarıyla sâbittir. Râvi silsilesine katılan her yeni râvi hadis sayısını çoğaltabilmektedir. Bundan kasıt hadisin metninin değil, sened zincirinin artmasıdır.

Muhaddislerin hadis sayısını sened sayısına göre hesaplaması bir ayıp olmasa gerek. Zira her ilmî disiplinin kendine has yöntemi ve kavramları vardır. Sistem içerisinden bakamayanlar maalesef eksik bilgiyle haksız ithamlarda bulunmaktadırlar.

Metin sayısına gelelim. Bunu tesbit edebilmek için en kestirme yol hadis rivâyetinde bulunan sahabe sayısına ve onların rivâyet ettiği hadis miktarına bakmak gerekir. Daha önceleri yapmış olduğum bir çalışmanın sonucunda hadis rivâyetinde bulunmuş sahabeleri, rivâyet ettikleri hadis sayısıyla göstermek üzere şu tabloyu hazırlamıştım:

Hadis Rivâyetinde Bulunan Sahabe Sayısı

Rivâyet Ettikleri Hadis Sayısı

500 sahabe                                     1 hadis

123 sahabe                                     2 hadis

80 sahabe                                       3 hadis

52 sahabe                       4 hadis

32 sahabe                                       5 hadis

26 sahabe                                       6 hadis

27 sahabe                                       7 hadis

18 sahabe                                       8 hadis

11 sahabe                                       9 hadis

60 sahabe                                      10-20 arası hadis

55 sahabe                                      100 ve üzeri hadis

11 sahabe                                       500’den fazla hadis

7 sahabe                                        1000’den fazla hadis

                                                       Toplam: 1002

Sahabe biyografisini ihtiva eden kaynak kitaplarda kimlik bilgisi bize ulaşan 10 bin civarındaki sahabenin yukarıda da gösterdiğimiz gibi yaklaşık olarak 1002’si bizlere Hz. Peygamber’den hadis rivâyetinde bulunmuştur.

Yerimiz müsade etmediği için şunu söyleyelim; sahabeden nakledilen metin sayısı artmaz, artan sened sayısıdır. Uydurma rivâyetler meselesi ise başlı başına ele alınması gerekir. Salt bunun için hadis literatüründe “Mevzuât/Uydurma Rivâyetler” edebiyatı oluşmuştur.

Hz. Peygamber’den bize ulaşan hadis metin sayısı ise 10 bin civarındadır. Bunun da önemli bölümü O’ndan nakledilen fiillerdir. Hz. Peygamber’in yemek yemesinden su içmesine, oturup kalkmasından namazı kılmasına, dua etmesine kadar sahabenin şâhit olduğu fiilleri anlatması için ezbere bile gerek yoktur.

Elimizdeki hadis metin sayısı bu civarda iken bazı kitaplarda gelen ve senet sayısıyla ilgili mübalağayla söylenmiş ifadeleri temel alarak hadisin güvenilirliğini tartışmaya açmayı okurların takdirine bırakıyorum.

Devam edeceğiz.

Yazının kaynağına ulaşmak için tıklayınız.